du milieu du XIX ème siècle
il mesure 53,05 cm x 15 cm
en bois polychrome équipé de trois cloches et de 6 clochettes.
On le fixait sur le joug, au milieu, entre les deux bêtes.
A l'origine, simple bobine, il avait pour fonction d'éviter l'usure des liens qui se croisaient dessus.
En Gascogne, on le décora puis on lui donna la forme d'un clocher, d'où son appellation "de clocher de joug".
Le nombre d'étages donne une indication sur l'âge de la paire attelée : un étage pour des génisses, deux pour des animaux de cinq ans, trois pour des boeufs particulièrement robustes.
Le paysan avait généralement deux subrejougs, un pour le travail quotidien, et un, plus orné pour les fêtes et les parades (gerbières, rogations etc).
Certains lui prêtaient des vertus protectrices, d'autres le considéraient comme un signal permettant aux régisseurs des grandes métairies de savoir où travaillaient les équipes sur la propriété et si elles travaillaient.
Son usage a cessé après la Seconde Guerre mondiale.
On trouvait des subrejougs en Midi-Pyrénées dans le Gers, la Haute-Garonne, l'Ariège et les Hautes-Pyrénées : on en connaît quelques-uns en provenance des Ardennes.
Le "seberjoet" ou subrejoug, surjoug, clocher de joug est devenu l'emblème du Musée d'Art Campanaire.
Grâce à la mise en dépôt par la famille Méroc d'une importante
collection à L'Isle-Jourdain, on peut comprendre comment d'outil rural,
fonctionnel et sonore, on est passé à l'objet d'apparat, source de
fierté pour son propriétaire.Cette collection rend hommage à l'invention créatrice des artisanats d'art et des paysans, peintres et sculpteurs de la vallée de la Save et des environs.
C'est un objet que l'on ne trouve nulle part ailleurs dans le monde.
En occitan : puisque nous parlons de spécificité........ langue dite "romane"
Le musée
campanaire de l'Isle Jourdain
Lo
Musèu campanari de l'Isla de Baish
Transription
complète
Istòria
deu musèu
L’istòria
donc deu musèu de l’Isla de Baish ? Coma s’es montat aqueth
afar ? Aquò comencèc en 1983, i a donc un vintenat d’annadas.
Las gens de l’Isla… de l’Isla de Baish, es a díser la comuna,
la parròquia, bòn… e las gens en generau, se rendón compte que i
avèva quauquas campanas a la tor e, a la glèisa e au cloquèr donc,
que sonavan pas coma cau. Aqueras campanas èran au nombre de siès,
n’i avèva tres au dessús de la tor e tres diguens. Bòn, las tres
deu dessús, digun se’n ocupèt pas, mès las tres campanas de
diguens la torre, sus aquelas tres n’i avèva duas que sonavan coma
boètas de sardinas… E bòn. Alavetz las gens èran pas contents,
donc, i avoc una volontat… una volontat de restaurar lo carilhon e…
lo carilhon de la glèisa. A partir d’aquiu, caloc consultar gens
competents, caloc de moneda, caloc montar fòrça dorsièrs e fin
finala arribèn a remplaçar la duas campanas maishantas per uèit…
es a díser per una octava complèta de campanas navas. Gran hèsta,
de benediccions de las campanas, conferenças, exposicions… Es aquò
qu’i avoc au començament e a partir d’aquiu… e… lo mossur
donc, competent dins aquera matèria que s’apèra Mossur Geoffrey,
que nos avèva ajudat a montar aqueth dorsièr… e… nos digoc :
« E ben escotatz, jo, èi una colleccion d’una centena…
d’un centenat… e… d’un centenat de campanas, las campanas son
de bronze, lo bronze pesa e… » -pr’amor qu’aqueth mossur
hasèva exposicions itinerantas-, e… mès començava a n’auger
pro. Alavetz, nos digoc : « se la vila de l’Isla de
Baish èra benlèu volontària end’aculhir un musèu, benlèu
qu’aquò podré èster lo començament ». Mès aqueth mossur
trabalhava donc a la Region. La chança es que es en aqueth moment
que la Region Miègjorn Pirenèas, donc… se… -coma díser ?-,
comencèc a botar en plaça una campanha de restauracion deus
cloquèrs e de las campanas. E… donc, hascón un apèl a
candidatura. I a d’autas vilas que… que eston volontàrias, pensi
que i avèva Càors… e d’autas. Mès finalament, es l’Isla de
Baish qu’estèc causit, sai pas, sai pas, en realitat tròp perqué.
Donc a partir d’aquera decision : contactar un arquitècta e
cetera… montar lo dorsièr, anar véser lo… lo Jack Lang qu’èra
lo ministre de la cultura de l’epòca. Jack Lang le demandèm :
- « Nos calaré moneda ende montar un musèu ».
-
« Ende montar un musèu ! », nos digoc, « mès ne
recebi de demandas cada setmana, sèt o uèit ! Qué volètz
hèr, caleré qu’estosse originau ! »
-
« E ! justament ! » le digom, « originau
n’es ! es un musèu de campanas ! ».
E
donc expliquèm aquò.
-
« E ben », digoc, « d’acòrdi donc ».
E
petit a petit, aquò se… aquò se montèc, mès e…, caijoc pas
quand mèma atau directament deu cèu, pr’amor que d’abituda los
musèus de campanas quand n’ia, n’i a pas fòrça, se montan
còsta las fabricas de campanas. Aciu, i a pas jamès avut, ni ara,
ni bèth temps a, una sola fabrica de campanas. Mès avèm aciu un
objèct, qu’es unique au monde e qu’es tipique de la region, de
la region qu’es a chivau suu Gèrs e sus Nauta Garona, es a díser,
l’èst deu Gèrs, l’oèst de l’Hauta Garona e lo nòrd de
l’Arièja. Aqueth objèct s’apèla un berjoet o un seberjoet, e…
que… ven deu latin « superiorum », es a díser, çò
qu’es sus la joata d’atelatge deus buèus o de las vacas e es
quaucòm ara, de pro, enfin, de pro… non… de redde recercat.
Aqueth le trobèm i a dus ans entà un anticari a San Gaudens. Mès
dins lo musèu, n’avèm… n’avèm un trentenat d’expausats
que… qu’apartenguen a ua familha que les a confiats au musèu.
Bòn. Donc, ua volontat au començament, ua ajuda de l’Estat, deu
Departament, de la Region e un, enfin… un objèct tipique qu’es…
qu’es lo simbèu deu musèu. Caloc quand mèma ne trobar d’autres,
d’objècts. N’i avèva un centenat au començament, ara n’i a
mila… e mes. E pendent, ende véser…, e pendent dètz ans,
pendent dètz ans, lo musèu estèc en preparacion. Donc, recèrca
d’objècts, recèrca de finançament e cetera. E 1994,
inauguracion, lo 16 de deceme. Volontat regionala e volontat, e…
volontat locala. E una associacion que butava e que buta totjorn ende
avançar aquò. Lo musèu a un estatut de musèu municipal
contrarotlat coma la mes gran part deus musèus de França. Donc
depend deu conse, deu « maire » donc, deu conservator
departamentau, mès contunham a trabalhar nosaus dambe mossur
Geoffrey. Donc, es lo president de l’Institut Europenc d’Art
Campanari que demòra a la region. Aquí, aquí, pensi aver respondut
a quaucòm pròche a la question donc, de : « Coma es
vengut lo musèu a l’Isla de Baish ? »
Lo
berjoet
Quina
es la significacion deu berjoet o seberjoet ? Nos a calut
reflechir, pr’amor que la… las gens disèvan… anàvem
entrevistar de monde, disèvan : « Aquò se botava, coma
decoracion que, decoracion visuala. » Disèvan pas atau e…
« ende los uèlhs, ende las aurelhas, donc ende hèr polit,
ende las hèstas, per exemple, la San Ròch, la benediccion de las
bèstias, lo setze d’agost o ende la hèiras. O
tanben ende las recòltas. » Bon,
alavetz, nos botèm a cercar documents e en efèit, trobèm cartas
postalas ancianas, fotografias de parelhs de vacas o de buèus dambe
lo berjoet aquiu au miei de la joata pendent las recòltas. Pensam
que mèma se òm ac sap pas, que divèva èster… que divèva àuger,
una foncion de proteccion. Coma totas las campanas deu monde, e… en
quauque lòc, protètjan. Que sia en Africa o que sia aciu, que sia
en la religion catolica, lo cloquèr es coma una cloca o una garia
qu’a los petits tot autorn que. Bòn, donc, aquò, enfin n’avèm
trobat. Mès èra pas sufisent. Alavetz, nos rendom compte que dins
la partida inferiora de cada berjoet i avèva una bobina. Vesètz
aquò ? Es coma una bobina de hiu. E alavetz, perqué aquò a la
basa d’un cloquèr ? Pr’amor que s’apèra tanben un
cloquèr. I a gens dins la… dins nòsta region que l’apèran lo
cloquèr, e en lengadòc, lo cloquièr. Bòn, bòn. Alavetz la
responsa, enfin es una ipotèsa, mès qu’a quauqua chança d’èster
la bona… d’èster la bona, pr’amor que avèm avut la chança
–tanben i a totjorn chanças, ac disi sovent-, de trobar dins un
estable duas bobinas solas, es a díser la bobina sense lo berjoet.
Alavetz, l’explicacion. Me lo cau pausar ende explicar. Nos cau
imaginar donc, la joata, lo cap de la vaca, aquí, l’aute cap,
aquiu. Au mièi de la joata, i a una calhiva de hèr de la grossor
deu gròs dit, aquiu, e… aquò servís ende atelar per exemple una
carreta. Coma s’atèla la carreta aquiu ? I a un anèth que
penja davant la joata aquiu, un anèth que tòca la calhiva de hèr e
lo timon de la carreta passa davant la joata e veng s’apujar, entra
donc dins aqueth anèth. Cau imaginar una carretada de garbas de blat
per exemple, aquò pesa, e ! Alavetz, coma bèth temps a,
aqueths anèths d’atelatge èran pas en fèr, ni mèma en coèr,
èran en boès tressat. Èra donc fragile, e aqueth anèth, en tocar…
en tocar la calhiva, dambe lo pes que tirava, de sigur que se copava
viste, e lo calèva cambiar e calèva tressar. Bòn. Alavetz,
quauqu’un… aquò, degun sap pas qui mes, a inventat aquera bobina
e s’ei dit : « E se botàvam una bobina autorn d’aquela
calhiva ? » La bobina a un diamètre mei gran e la bobina
jòga, e donc seré un contact de boès contra boès damb un diamètre
mei gran e donc seré pas tan fragile. » Au començament es pas
plan poëtic aquò, mès es aquò au començament : lo berjoet
es una bobina e coma dins tot… coma díser ?… dins tot paisan, ac
sabèm, i a un artista que somelha, petit a petit, aquò se
transformèc e devenguoc aqueth objèct que… qu’a gardat aquera
bobina, que apuèi serviscoc pas mes pr’amor que los anèths, au
lòc d’èster en boès fragile, estèn en coèr o estèn en fèr.
Mès i a totjorn la bobina. Donc la foncion realament foncionala hè
la foncion simbolica. Un còp, hasèvi un estagi a la MAFPEN, me
rapèli pas quin èra lo subjècte. Benlèu, sai pas, enfin un estagi
culturau e…, òc justament ! èra un estagi sus coma
interessar los escolans a la visita d’un musèu. Lo musèu existava
pas encara, existava pas. E alavetz, jo me botèi a parlar deu
projèct e un collèga me digoc : « Mès escota Lassèrra,
jo conegui quauqu’un qu’a un centenat de berjoets ». « De
berjoets, qu’es aquò ? ». Jo sabèvi pas qu’èra
aquò… Alavetz m’expliquèc, e donc, prengoi contact dambe una
familha, dambe donc un òme qu’avèva donc… los parents avèvan
passat tots los « week-ends »… fins de setmana, a
colleccionar cloquèrs, a colleccionar berjoets. E… aqueth mossur
me digoc : « Escotatz, se un jorn lo musèu veng a
nèisher, boterèi en depòt au musèu de l’Isla de Baish los…,
las cent setanta-tres pèças que mos parents an colleccionat e
tanben las cent setanta-tres fichas on es notat tot çò que las gens
an dit deu berjoet. Aquò es encara enfin… es autan important. E
es atau.
Lo
vocabulari de las campanas es un vocabulari que sembla a... au
vocabulari uman que. Es vertat que la campana es quand mèma un
personatge, pr’amor qu’a ua fòrma, a ua rauba e.. bòn, a un
cervèth. Es lo dessús e a una lenga que s’apèra tecnicament lo
batalh. Mès es lo batalh quan tusta contra lo diguens de la rauba de
la campanha… de la campana que lança lo messatge. Pr’amor que
una campana es un instrument de musica donc, de percussion. Es a
díser que i a ua matèria que se bota en resonança, a condicion que
quaucòm la tòque. Mès es pas unicament… pòt èster un
instrument de musica, per exemple coma aquestas campanas qu’avètz
aquí darrèr, que son realament un carilhon, dambe un clavièr baish
que sembla un clavièr de pianó, un clavièr normalisat, bon. Mès,
generalament, las campanas an un… « oui », lançan un
messatge, es coma quauqu’un que parleré e… depend de las
religions de sigur. I a un messatge exterior o un messatge mes
interior. Ua campana de glèisa, lança… es proselita, se volètz
que. Cau qu’anonce la bona novèla. Donc la fòrma es calculada
ende portar lo mes luènh possible. Se… dambe la mèma quantitat de
metau hasètz ua campana de temple japonés, donc cilendrica, servís
mes a susténguer ua meditacion interiora, sona pas tant e, donc bon,
òm tròba aquí darrèr ua diferéncia tanben de filosofia e
d’espiritualitat.
Visita
: fabricas de campanas
E
ben, vam ensajar donc de hèr la vesita ensemble. Lo musèu es sus
duas partidas : lo baish e lo haut, bon... Alavetz en baish,
logicament, comença per la fabricacion de las campanas, quand
vesitatz aqueth musèu, vesètz objècts que venguen de fabricas de
campanas, mès objècts que son utilisats actualament que… Explicam
tanben dambe maquetas, coma se fabrica una campana, coma se fabricava
e coma se fabrica, es a díser a pas cambiat e… a part quauques
petits detalhs. E apuèi, i a una videó que hè véser las coladas
de las campanas, es a díser lo moment on lo bronze liquide passa
dins lo mòtle e… ende devénguer una campana. En resumat, se
volètz, ua campana se fabrica per motlage. Cau hèr un motle donc,
una partida inferiora que s’apèra lo nuclèu, una partida
superiora, vam hèr atau, que s’apèra la capa. E entre la partida
inferiora e la partida superiora, donc entre lo nuclèu e la capa, i
a un espaci, e… un espaci que se… que s’emplís per dessús
dambe bronze liquide. Aquò es realment un resumat, nos caleré
benlèu mes de temps ende… ende tot comprénguer. Donc prumèra
partida deu musèu, la fabricacion de las campanas, e… explicacion
tanben sus las grans fonderias francesas : i avètz Pacard a
Annecy, i avètz Corneville Lazarre a Villedieu les Poëles en
Normandia, Bolet, pròche d’Orleans, e cetera. Apuèi, passam a la
seccion deus relòtges e… avèm…, deus relòtges monumentaus…,
avèm per exemple lo carilhon de la Bastilha, çò que s’apèra
improprament lo carilhon de la Bastilha qu’es en realitat lo
relòtge de la prison de la Bastilha. Es una pèça de sigur majora
en lo musèu. Es classificat monument istoric e es… es aqueth
relòtge que balhava l’ora aus presonèrs. Es que estèc, donc
devarat de la Bastilha au moment de la revolucion que. Es a díser
quand entrèn dins la Bastilha lo 14 de julhet 1789, los assalhants
vesón un gran cadran e de cada costat deu cadran, i avèva las
agulhas de sigur, suu cadran de cada costat, ua estatua, duas
estatuas encadenadas completament, ficeladas dambe cadenas que
simbolizavan la privacion de libertat. Qué se passèc donc ?
Las gens envoièn projectiles sus aqueras estatuas. Donc abimèn las
estatuas, abimèn las gulhas. Mès lo mecanisme demorèc intact. E
passi sus l’istòria d’aqueth mecanisme, lo… En 1989, èra en
possession, en 1989, e… es a díser au moment deu bicentenari de la
celebracion deu bicentenari de la Revolucion francesa. Èra en
possession de Mossur, me rapèli pas lo nom… i hè pas res…
Vigue, me sembla qu’es… qu’avèva un restaurant Plaça de la
Bastilha a París. En faça deu… de çò qu’es devengut ara « l’
Opera Bastille », e aqueth restaurant s’aperava « Au
Carillon de la Bastille », e las gens entà-n-eth, podèvan
vénguer minjar, e dambe ua petita moneda… hèr marchar lo
carilhon. Aqueth mossur èra un passionat de la Bastilha e de la
Revolucion. Avèva… avèva documents e benlèu qu’avèva besonh
de moneda, aquò ac sai pas, en tot cas, decidèc de véner a l’ostau
Drouaut a París, lo relòtge, los documents, tot çò qu’avèva
sus la Bastilha. Lo musèu existava pas, mès aprengón aquò,
alavetz que hascón aciu los responsables de la vila ? E
ben… se botèn a sonar totas las campanas possible… possiblas…
ende crompar… ende crompar l’objèct e i arribèn ! Es a
díser que l’Estat ne paguèc la mitat, la Region un quart e lo
despartament un aute quart e la comuna avoc a pagar que los frèses.
Es atau que… alavetz bòn. E deu còp, i a tota una seccion deu
musèu sus los relòtges monumentaus : donc explicacion deus
relòtges monumentaus : Quora se hascoc lo prumèr, perqué e
cetera ? De sigur, aquò tanben es sustot la Bastilha, ligat dambe
las… los maishants afars qu’arribèn e qu’arriban encara a las
campanas en temps de guèrra. Sabèm que bèth temps a, quan una
armada prenguèva ua vila, prenguèva la clau. Donc simbòl… simbèu
deu poder e deu poder civil… prenguèvan tanben las campanas. Es a
díser que prenguèvan l’anma de las gens e… e pas unicament
pendent la revolucion, mèma avant. Òm sap per exemple que en
Espanha quan… quan los musulmans arribèn a San Jaume de
Compostèla, prengón las campanas, las amenèn a la… a la «
mosquée » -que sabi pas coma se ditz en occitan, n’i hè pas
res-, las transformèn e apuèi quan los autes tornèn ganhar, las
campanas tornèn la-baish. Vesètz, e donc, es pas unicament un
objèct, objèct, pr’amor deu bronze. E… qué disèvi ?
Alavetz, A ! Pendent… a l’epòca de la revolucion qué se
passèc ? En 1793, i avoc un decrèt de la Convencion que
digón : « Totas las campanas deus cloquèrs de França a
part ua que diu demorar dins cada cloquèr ende servir d’alarma en
cas… bòn, de huec dins quauqua maison o sai pas que… a part
aquò, totas las autas divón èster devaradas deu cloquèr e
mandadas a la fonderia la mes vesina dins un mes. » E dins un
delai d’un mes… òm sap donc que atau se perdón un centenat,
non, non, que disi ? 100 000 campanas en gròs, mès d’autas
estón conservadas. Es pr’amor d’aquò donc, qu’avèm ligat
dins aquera zòna deu musèu, aquera istòria e los relòtges pr’amor
que dins cada cloquèr, enfin, dins fòrça cloquèrs, i a relòtges
monumentaus. Bon.
Visita
: campanas e esquirons
Apuèi,
alavetz donc, prumèra zòna : la fabricacion ; segonda
zòna : istòria e la relotgeria, apuèi, montam au prumèr
estatge, n’i a pas qu’un… donc a l’estatge… E aquiu
comença, per l’intermediari deu carilhon aquiu, l’idèia de…
lo desvolopament de l’idèia : la campana pòt èster un
instrument de musica mèma s’es pas dins una glèisa, mèma s’es
pas un objècte cultuau. E donc, explicacion de çò qu’es un
carilhon. Animacions : i a aciu animacions autorn deu carilhon,
i a concèrts, i a estatgis de carilhon. Cada tres ans, hasèm un
estatgi de aut nivèu e pendent uèit jorns ont los debutants pòden
començar a aprénguer. Mès i a tanben bon… concertistas que
venguen. Donc un estatgi d’aprentissatge deu carilhon e
d’apregondiment. Bon apuèi aquò… despaisament… despaisament
dins lo temps e despaisament dins l’espaci. Dins lo temps, avèm un
espaci consacrat a l’arqueologia de las campanas, es a díser que
dins aqueste musèu, on i a mes de mila objècts… los objècts
venguen deus cinc continents, mès qu’aperan tanben una periòda de
4000 ans… 4000 ans. Es dins aqueste espaci tot pròche de nosaus.
Los prumèrs objècts son petits esquirons e… un esquiron es
quaucòm de rond dambe una petita bòla diguens e… ding, ding,
ding. Esquirons qu’an 4000 ans o 3000 ans d’atge e que venguen de
Mesopotamia, donc que venguen d’una region… bon… hè quaucòm
e… èm contents nosaus d’aver aquiu objècts que… que son un
testimòni deu saber hèr de las gens d’aquera epòca e… que
sabèvan hèr en bronze, i a 4000 ans, petits objècts de
decoracion : de decoracion de vestits o de decoracion d’una
bèstia o petits objècts que servissèvan de pòrta-bonur. Donc
esquirons, esquiras, es a díser pichonas campanas e… de sigur,
sabèvan pas campanas gròssas atau, bon. Donc aquiu de 2000 avant
nòsta èra e dincas a, anem… 12 sègles, 12 sègles apuèi e.
Donc, objèctes pichonets que son mervelhoses. Donc aquò,
despaisament dins lo temps. Apuèi, despaisament geografique. Mostram
a las gens campanas d’Africa, d’America pre-colombiana, donc
d’America centrala, d’America deu sud, campanas d’Asia, donc
ligadas au bodisme, au taoisme e cetera… e acabam, enfin… Acabam
pas tot a fèit, s’avèm lo temps. Contunham per las campanas de
las vacas, enfin de las vacas, de las vacas aciu, o de las avèlhas,
mès tanben deus elefants, deus camèus, las campanas, es a díser
las esquiras… las esquiras de totas sòrtas de bèstias deu monde
entièr e apuèi terminam dambe tot simplament apuèi aver filosofat
e tot… terminam per las campanas que son solament, ende… ende
balhar ua indicacion, ende aperar, per exemple, una campana de batèu.
Sus tots los batèus i avèva una campana, ara i a d’autes mejans
de comunicacion… « quoique », encara ara a San Nazari,
en Bretanha, quand hèn un d’aqueths batèus, sabètz, luxuoses,
-que i avoc un accident l’aute jorn-, i a totjorn la campana. Ei
simbolica, e. Bòn, campana de batèus, campana de camin de fèr,
campana de... petitas campanetas, petitas esquiras de taulas, sabètz,
e… de las maisons borguesas aquiu que son… que son… Las veirèm
totara rapidament. Es atau.
Visita
: La Merluciana e lo Jacomard
Mès
ende terminar, vos volèvi parlar de duas… de dus objècts. Avèm
parlat deu berjoet, donc aquò hè partida... hè partida de las
campanas, de las esquiras de las bèstias. Duas causas a prepaus…
de las campanas cultualas. Vos èi dit au començament que avèvam au
cloquèr de l’Isla de Baish, campanas faussas que sonavan mau. Sus
tres campanas, n’i avèva duas de maishantas. Alavetz, la bona, de
sigur i es. Es lo bordon. La mes maishanta es estada brigalhada e
botada au horn ende hèr bronze, ende ganhar un mòs de moneda. E la
tresena, l’avèm gardada dins lo musèu, i es, e… i es dins lo
musèu, e… bòn, perqué ? Sembla pas… enfin, si, es una
campana… mès una campana n’i a d’autas e ! Alavetz perqué
aquera ? Pr’amor que las gens deu país aciu l’aperavan « la
mair Luciana », disèvan… disèvan en fèt : « la
mère Lucienne ». Es un pauc… enfin, a l’influença deu
francés aquiu ! bòn. « La mair Luciana », mès es
vertat que disèvan « la mère Lucienne ». Alavetz, bon,
« la mère Lucienne » qu’es aquò ? Alavetz, se
ditz de segur quand òm ac ditz en francés : « Qu’est-ce
que c’est que la mère Lucienne ? Qui est cette mère, la mère
Lucienne ? » Bòn, alavetz, nosaus prengom un petit
manhetofòne e angom entrevistar las gens en gascon. E las gens en
gascon nos parlèn pas de « La mair Luciana » ;
digón ben « la mèr Luciana ». A bòn ? Alavetz
demandèm : « Quin èra lo ròtle d’aquera campana ? »
« E ben… sonava la fin deu carnaval. » « A !
sonava la fin… » « E ben òc, entre… entre lo dimars,
sabètz deu carnaval e lo lendeman que comença donc lo temps de se
sarrar un pauc la cinta, e es era que sonava los dotze còps de
mièja-nuèit. » « Ah ! Ben, avèm comprés, qu’es
donc « la Merluciana ». Es la campana que ditz au mond :
« Va caler minjar merluça, lo temps de la carn pendent
quauques jorns es acabat. » E donc avèm aquiu « la
Merluciana », es interessant aquò coma objèct etnografic,
alavetz de sigur, èram plan contents, pr’amor que nosaus avèm
l’esperit de cloquèr. Quauque jorns apuèi, aprengom qu’un aute
vilatge còsta aciu avèva tanben sa Merluciana e d’autes. E apuèi
aprengom qu’en Espanha s’apèra « la Sardinièra »,
donc es… es una tradicion. Alavetz, prumèr objèct donc, « la
Merluciana », e segond objèct, e vos balherèi totara un petit
papèr. Avèm parlat de relòtges e i a relòtges que son plan
interessants en França, que s’aperan « los Jacomards »,
en francés : « les Jacquemards », « los
Jacomards ». Dins lo sud-oèst, n’i a pas qu’un, es a
Lavaur… Lavaur. Qu’es un « Jacomard » ? Es un
gran personatge de mes de dos mètres de aut o tres o quate, ac sai
pas, qu’es au cap deu cloquèr, que tusta las oras sus la campana,
bing, bing. Las oras e tot, bòn… e tot çò qu’a a sonar :
los quarts e las mièjas. E, dins lo musèu, avèm un pichon
« Jacomard » de quate personatges que ven de la region
d’Orleans, qu’es deu sègle dètz-e-nau, e qu’es plan polit
coma lo veiretz. Mès avèm pres contact dambe las gens de Lavaur e…,
pr’amor que aquiu es lo sol deu sud-oèst, a part lo nòste
pichonet. Los autes – en França-, « Jacomards » son
dins lo nòrd, dins l’èst o lo sud-èst . Perqué vos parli deu
« Jacomard » de Lavaur ? Èi trobat una carta
postala deu « Jacomard » de Lavaur… de l’ancian que
cresi qu’es ara au musèu a Lavaur, que cresi que n’i an botat un
nau. Enfin, aquò rai. E darrèr la carta postala en occitan –vos
ai fotocopiat lo tèxte-, i a la legenda deu « Jacomard »
de Lavaur e que ditz en resumat que au moment de la crosada contra
los albigeses, -sabètz qu’i passèn a Lavaur e. Bòn, au moment de
la crosada, los crosats vesón un tipe cap sus, aquiu suu cloquèr e
cresón qu’èra una estatua. En realitat, avant l’invencion de
los relòtges monumentaus, èra en efèct, un òme que de temps en
temps sonava las campanas, e… dins los monastèris, tot aquò, ende
las pregàrias. E donc la legenda ditz : los crosats vesen aquò,
cresen qu’es una estatua. E donc, lo « Jàcon », que
« Jàcon » s’aperava, estèc sauvat e sa Margonil, sa
hemna, plan contenta. E donc los dus decidèn -ende remerciar lo bon
Dieu… ende arremerciar lo bon Dieu- de hèr fabricar un « Jàcon
marron », es a díser, lo « Jàcon » de l’estatua
que va « marrar », es a díser, tustar sus la campana e
es atau que… es d’aquí que vengueré donc l’estatua, lo
« Jàcon marron » qu’es devengut « Jacomard »
de Lavaur.
Ce musée a pris l'option de vous fournir un énorme document où vous pourrez retrouver grâce à la numérotation, son descriptif complet : pas évident, quand vous avez déjà votre besace, votre appareil photo..... et qu'il faut jouer à cache-cache avec les reflets......
Quelle inventivité pour la forme, la polychromie !!!
Quelques-uns sont plus "rustiques" et n'avaient pas encore de clochettes
celui-ci aussi a son reflet de briques
il y en a beaucoup d'autres: c'est un témoignage ethnique tout à fait remarquable et ce n'est pas terminé quand nous aborderons les autres ethnies.
https://fr.wikipedia.org/wiki/Surjoug#/media/File:Surjoug_Midi_Toulousain.jpg
http://www.ladepeche.fr/article/2012/08/12/1417462-l-isle-jourdain-l-art-de-jacques-bernadet-bejouetaire.html
